Nghĩa mười một mặt tượng trưng cho mười một khuôn mặt của Quán Thế Âm, mỗi mặt biểu thị một phương diện từ bi trí tuệ oai nghiêm khác nhau để cứu độ chúng sinh ở mọi cảnh giới.
Theo truyền thống Ấn Độ hình tượng này liên hệ với [ Thập Nhất Hoang Thần ] của bà la môn giáo, sau được dung hợp vào Phật giáo như một hóa thân của Quán Tự Tại Bồ Tát. Quán Thế Âm vì đại bi cứu độ vô lượng chúng sinh mà thân thể tan vỡ thành ngàn mảnh, chư Phật hợp lại thành thân mới với mười một đầu 1000 tay, mỗi tay có một con mắt biểu trưng cho trí tuệ và phương tiện thiện xảo.
Nghĩa Mười Một Mặt
Ý nghĩa của mười một mặt, thập nhất diện thần chú tâm kinh nghĩa sớ có ghi:
- Ba mặt phía trước có tướng hiền lành tức là từ biểu thị cho việc nhìn thấy chúng sinh hiển hiện mà sinh tâm từ, đại từ là ban vui
- Ba mặt phía bên trái có hướng giận dữ biểu thị cho sự nhìn thấy chúng sinh ác mà sinh tâm bi, đại bi là cứu khổ
- Ba mặt bên phải có tướng ló nanh trắng biểu thị cho sự nhìn thấy kẻ có tịnh nghiệp liền phát lời khen hiếm có siêng năng tinh tấn trong Phật đạo
- Một mặt phía sau có tướng bạo đại tiếu biểu thị cho sự nhìn thấy chúng sinh có thiện ác tạp uế mà sinh nụ cười quái dị sửa ác hướng theo Đạo
- Một mặt bên trên có tướng Như Lai biểu thị cho sự mãn túc nguyện
Tiên phòng ghi nhận: mười một mặt là mười địa và Phật quả, mỗi một thứ đều có một mặt, địa là viên mãn mười ba la mật.
Mười Hai Nhân Duyên
Nhã quyết ghi nhận là: mười một mặt là mười một địa tức là Hoan Hỉ Địa, Ly Cấu địa, Phát Quang địa, Diệu Tuệ địa, Nang Thắng địa, Hiện Tiền địa, Viễn Cảnh địa, Bất Động địa, Thiện Tuệ địa, Pháp Vân địa và Phật địa biểu thị cho mười một phẩm vô minh lại thêm mặt cốc biểu thị cho mười hai phẩm vô minh hoặc nói là độ mười hai nhân duyên.
- Ba mặt phía trước có tướng tịch tĩnh biểu thị cho nghĩa xưa nay vốn tịch lặng của Đông Phương Bất Động Phật
- Ba mặt phía bên trái có hướng phẫn nộ biểu thị cho nghĩa giáng phục của Nam Phương Bình Đẳng Tính Trí
- Ba mặt bên phải có tướng ló nanh bén biểu thị cho nghĩa nói Pháp của Tây Phương Diệu Quán Sát Trí
- Một mặt phía sau có tướng cười giận biểu thị cho Bắc Phương Sự Nghiệp Trí
- Một mặt trên cùng có tướng Phật biểu thị cho Bất Nhị Pháp Giới Thể Tính Trí
Khẩu Quyết Ghi Nhận
Khẩu quyết ghi nhận là:
- Ba mặt phía trước có tướng đại từ biểu thị cho ba vị Phật là Thích Ca Thế Giới Năng Tịch Như Lai, An Lạc Thế Giới Vô Ngại Quang Như Lai, Cà Sa Tràng Thế Giới Kim Cương Kiên Cố Hoan Hỉ Như Lai
- Ba Mặt phía bên trái có tướng đại bi biểu thị cho ba vị Phật là Bất Thoái Chuyển Âm Thế Giới Cực Diệu Viên Mãn Hồng Liên Hoa Sổ Thân Như Lai, Tuyệt Trần Thế Giới Pháp Tràng Như Lai, Minh Đăng Thế Giới Sư Tử Như Lai
- Ba mặt bên phải có tướng ló nanh trắng biểu thị cho ba vị Phật là Trang Nghiêm Thế Giới Nhất Thiết Phật Thông Tuệ Quang Vương Như Lai, Kính Luân Thế Giới Minh Giác Như Lai, Phổ Hiền Thế Giới Hiền Thủ Như Lai
- Một mặt phía sau có tướng bạo tiếu biểu thị cho một vị Phật là Nang Siêu Thế Giới Thân Phóng Pháp Quang Như Lai
- Một mặt Phật trên đỉnh biểu thị cho một vị Phật là Diệu Quang Thế Giới Biến Chiếu Như Lai